Tiến bộ và thách thức của liệu pháp tế bào gốc cho y học tái tạo

Liệu pháp tế bào gốc đang mở ra một kỷ nguyên mới cho y học tái tạo. Tuy nhiên, bên cạnh những hứa hẹn to lớn, liệu pháp tế bào gốc cũng phải đối mặt với những thách thức đáng kể. Hãy cùng LABPROCON tìm hiểu về những bước tiến đột phá, cũng như những rào cản cần vượt qua của liệu pháp tế bào gốc trong y học tái tạo.

Nguồn gốc của tế bào gốc

Tế bào gốc là tế bào có khả năng phát triển thành mọi loại tế bào, mô và cơ quan trong cơ thể, đóng vai trò nền móng cho sự phát triển của cơ thể. Nguồn gốc của tế bào gốc chủ yếu từ mô cơ thể trưởng thành như tủy xương, mô mỡ, hoặc từ phôi thai. Đặc tính nổi bật của tế bào gốc nằm ở hai khả năng: 

• Tự đổi mới (self-renewal): Khả năng phân chia và tạo ra các bản sao tế bào gốc mới

• Biệt hóa (differentiation): Khả năng phát triển thành các loại tế bào chuyên biệt với chức năng chuyên biệt cho từng loại mô

Hiện nay, có nhiều cách phân loại tế bào gốc như sau:

• Dựa trên nguồn gốc:

  • Tế bào gốc phôi (Embryonic stem cells)

  • Tế bào mầm phôi (Embryonic germ cells)

  • Tế bào gốc thai (Foetal stem cells)

  • Tế bào gốc trưởng thành (Adult stem cells/Somatic stem cells)

• Dựa trên mức độ biệt hóa:

  • Tế bào gốc toàn năng (Totipotent stem cells)

  • Tế bào gốc vạn năng (Pluripotent stem cells)

  • Tế bào gốc đa năng (Multipotent stem cells)

  • Tế bào gốc đơn năng (Unipotent progenitor cells)

Tiềm năng ứng dụng của tế bào gốc trong y học là rất lớn. Tế bào gốc có thể được sử dụng để tạo ra các tế bào và mô mới, thay thế cho các tế bào bị tổn thương hoặc mất chức năng do bệnh tật hoặc chấn thương. Ứng dụng này mang lại hy vọng cho việc điều trị các bệnh lý thoái hóa như Alzheimer, Parkinson, chấn thương tủy sống, đột quỵ, nhồi máu cơ tim, tiểu đường và nhiều bệnh lý khác.

Tế bào gốc

Đặc điểm của tế bào gốc

Đặc điểm của tế bào gốc trung mô (MSC)

MSC là các tế bào được xác định có thể biệt hóa thành nhiều loại tế bào khác nhau trong điều kiện nuôi cấy in vitro thích hợp. MSC có chức năng ức chế miễn dịch và đã được áp dụng tốt trong thực hành lâm sàng với các đặc điểm khác nhau tùy theo cơ quan xuất xứ của chúng. MSC thường được coi là có khả năng dung nạp miễn dịch nhưng cần phải kiểm tra chặt chẽ sự phù hợp của kháng nguyên tương hợp mô. Tế bào gốc trung mô đồng nhất có khả năng sinh miễn dịch trong các mô hình động vật gặm nhấm hoạt động miễn dịch và phải được nghiên cứu về tính bền vững trong quá trình chuẩn bị tế bào.

Tế bào gốc trung mô (MSC)

Đặc điểm của tế bào gốc tạo máu (HSC)

HSC có thể được biệt hóa thành các tế bào từ tất cả các hệ thống tạo máu và có hiệu quả trong điều trị các bệnh khác nhau. Chúng là loại tế bào gốc duy nhất được FDA chấp thuận để điều trị bằng tế bào gốc.

Tế bào gốc tạo máu (HSC)

Đặc điểm của tế bào gốc Phôi (ESC) và tế bào gốc Đa năng Cảm ứng (iPSC)

ESC là các tế bào đa năng có thể biệt hóa thành hầu hết mọi loại tế bào. Tuy nhiên, ESC có thể hình thành u quái trong cơ thể. iPSC, mặc dù tương tự như ESC, nhưng có ít bằng chứng khoa học liên quan đến những thay đổi trong con đường điều hòa đặc hiệu của tế bào và gây nguy cơ hiện tượng chimerism mô hoặc rối loạn chức năng tế bào. Các nhà khoa học đang nỗ lực nhằm đảm bảo sự an toàn của tế bào gốc đa năng cảm ứng (iPSC) bằng việc phát triển các quy trình tối ưu hóa và các dòng tế bào cấp độ lâm sàng.

Tế bào gốc Phôi (ESC)

Ứng dụng của tế bào gốc

Liệu pháp tế bào gốc trong các rối loạn thần kinh

Đã có những tiến bộ trong việc sử dụng liệu pháp tế bào gốc để điều trị các rối loạn thần kinh như bệnh Alzheimer, bệnh Parkinson, bệnh đa xơ cứng và bệnh xơ cứng teo cơ một bên.

Liệu pháp tế bào gốc trong bệnh tiểu đường

Những nỗ lực đáng kể đã được thực hiện trong việc tạo ra các tế bào beta tuyến tụy chức năng từ tế bào gốc để điều trị bệnh tiểu đường. Các nghiên cứu đã chứng minh khả năng kiểm soát đường huyết lâu dài bằng cách sử dụng tế bào beta có nguồn gốc từ tế bào gốc của con người được bọc bằng polymer.

Liệu pháp tế bào gốc đa năng cảm ứng (iPSC)

Liệu pháp iPSC liên quan đến việc lập trình lại các tế bào trưởng thành để trở lại trạng thái đa năng, mang lại nhiều triển vọng cho y học tái tạo. Nó có những ứng dụng tiềm năng trong điều trị các bệnh như Parkinson, tiểu đường và bệnh tim.

Lợi ích của liệu pháp tế bào gốc IV

Liệu pháp tế bào gốc IV mang lại lợi ích tiềm năng trong việc tái tạo các mô và cơ quan bị tổn thương, giảm đau và cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân. Các tình trạng như bệnh thoái hóa thần kinh, rối loạn tự miễn dịch, bệnh tim mạch và tình trạng chỉnh hình có thể được hưởng lợi từ liệu pháp này.

Ứng dụng của tế bào gốc

Những thách thức trong liệu pháp tế bào gốc cho y học tái tạo

Bên cạnh những tiềm năng to lớn và những kết quả tích cực đạt được, việc phát triển công nghệ tế bào gốc cho y học tái tạo vẫn còn một số hạn chế như:

• Đầu tiên, chi phí nghiên cứu đắt đỏ là rào cản lớn. Việc thiếu hụt nguồn tài trợ công như các quốc gia ở châu Âu khiến các nhà khoa học Việt Nam khó tiếp cận công nghệ và dòng tế bào gốc, cản trở sự phát triển y học và công nghệ sinh học.

• Thứ hai, Việt Nam còn thiếu cơ sở pháp lý rõ ràng cho lĩnh vực này. Sự phát triển nhanh chóng của công nghệ tế bào gốc đòi hỏi luật pháp phải theo kịp để bảo vệ kịp thời bằng các hình thức sở hữu trí tuệ, đặc biệt là bằng sáng chế. 

• Thách thức thứ ba nằm ở nguồn nhân lực. Mức lương thấp khiến các nhà nghiên cứu khó gắn bó với nghề. Việc xác định yêu cầu về trình độ sáng tạo trong lĩnh vực tế bào gốc cũng là một trở ngại trong việc cấp bằng sáng chế.

• Cuối cùng là rào cản đến từ khía cạnh đạo đức. Mặc dù nhiều quốc gia đã đưa ra quy định về bảo hộ sáng chế tế bào gốc, nhưng các quy định ngoại lệ về đạo đức vẫn còn khác biệt. Điều này cho thấy lợi ích của tế bào gốc đối với cộng đồng vẫn chưa được nhìn nhận và đánh giá khách quan và toàn diện.

Liệu pháp tế bào gốc đang đối mặt với nhiều thách thức lớn

Hiện nay, hầu hết các phương pháp điều trị bằng tế bào gốc vẫn đang trong giai đoạn thử nghiệm và nên thận trọng khi thực hiện các phương pháp điều trị. Tuy nhiên, nghiên cứu tế bào gốc đang tiến triển nhanh chóng và có những tín hiệu tích cực. Trong tương lai gần, các liệu pháp dựa trên tế bào gốc được kỳ vọng sẽ tác động đáng kể đến sức khỏe con người.

Tài liệu tham khảo:

1. Aly RM. Current state of stem cell-based therapies: an overview. Stem Cell Investig 2020;7:8.

2. Int J Mol Sci. 2022 Mar; 23(5): 2850. Published online 2022 Mar 5. Doi: 10.3390/ijms23052850

Công ty TNHH Tư vấn giải pháp Phòng xét nghiệm LABPROCON 

"Đổi mới sáng tạo - Chuẩn mực trong từng kết quả”

Địa chỉ: 177F Lũy Bán Bích, phường Hiệp Tân, quận Tân Phú, TP.HCM

Hotline: 0915.595.459 - 0975.050.587

Email: contact@labprocon.vn

Facebook: https://www.facebook.com/xetnghiemLabprocon/

Website: https://labprocon.vn/

LABPROCON luôn đồng hành và sẵn sàng hỗ trợ Quý Khách!